Czym jest uważność?
Definicji uważności jest wiele, i różnego rodzaju, i każdy z nas może podać też własną w oparciu o swoje doświadczenie. Według jednej z obiegowych, formalnych definicji, którą znaleźć możecie też w książce Johna D. Teasdalea, Marka G. Williamsa, Zindela V. Segala pod tytułem „Terapia poznawcza depresji oparta na uważności”, uważność jest to „szczególny rodzaj uwagi: świadomej, skierowanej na chwilę obecną, i nieosądzającej”.
Bardziej własnymi słowami, mogę powiedzieć, że jestem uważna kiedy na przykład tak jak tutaj teraz siedzę w tym momencie pisząc ten tekst, to jestem świadoma: tego, co czuję na poziomie mojego ciała, świadoma myśli, które mi się pojawiają, tego jak się czuję emocjonalnie w tym momencie, dźwięków, które słyszę, tego co widzę… i pozwalam temu być takim jakim to jest. Jeśli jestem w zmaganiu, mam świadomość zmagania; jeśli jestem we “flow”, mam świadomość tego stanu.
Czyli dostrzegam to, co czuję na różnych poziomach siebie, uświadamiam sobie to, co odbieram różnymi zmysłami, albo na przykład widzę jakiś swój wzorzec zachowania, który manifestuje się w tym danym momencie.. i nie oceniam tego.
Daję temu przestrzeń, prawo bycia, tak żeby sobie też niczego nie odcinać, żadnego z aspektów siebie, nie tłumić emocji też, w tym procesie poznawania siebie, życia, pogłębiania zrozumienia i zmiany, która się wydarza. Uważność to również dostrzeżenie, że jestem nieuważny, że mój umysł jest rozbiegany na przykład.
A jakie jest Twoje doświadczenie tej chwili kiedy czytasz ten tekst, stojąc, leżąc lub siedząc?
Ta uwaga może być oczywiście skierowana do wewnątrz (na doznania fizyczne, myśli, emocje), jak i na otaczający mnie świat, albo tu i tu jednocześnie. Możesz rozmawiać z kimś uważnie, słuchać kogoś uważnie, mając świadomość tego jaki wpływ wywierają na Ciebie wypowiadane przez drugą osobę słowa/jak reagujesz na nie, możesz patrzeć na kogoś/coś uważnie, dotykać, smakować.
Jeśli chodzi o kwestię nieosądzania z kolei, to nie jest tak, że tego nieosądzania nie będzie. Ta postawa nieoceniania może sprowadzać się często do tego, że będę dostrzegać swoje własne oceny. Kiedy tak czytasz ten tekst to możesz sobie uświadomić, jeśli chcesz, czy on Ci się podoba, nie podoba, czy może Twój stosunek do niego jest raczej obojętny.
Pod 'nieocenianie’ możemy podstawić słowo 'życzliwość’ albo słowo 'akceptacja’. Lubię mówić, że w tym nieosądzaniu zawierają się wszystkie inne jakości/nastawienia. Jon Kabat-Zinn, twórca programu MBSR, wyróżnił 9 takich nastawień, nazywanych często filarami uważności. Są to: Umysł początkującego, Nieosądzanie, Akceptacja, Odpuszczanie, Zaufanie, Cierpliwość, Niedążenie, Wdzięczność, Szczodrość, i 10-ta jakość ode mnie: Szczerość.
Czym jest Umysł Początkującego?
Jest obok nieosądzania najbardziej podstawową jakością w praktyce uważności. Umysł początkującego to umysł otwarty, ciekawy (w przeciwieństwie do krytycznego), taki dla którego każda chwila jest świeża, nowa, nie ma takiej drugiej. Przez cały czas trwania programu, trenujemy tę jakość. Termin pochodzi od Shunryu Suzukiego z książki pt.: „Umysł zen, Umysł początkującego”
Uważność zatem to taki specyficzny sposób obejmowania bieżącego doświadczenia uwagą – z życzliwością.
Powyżej moja własna, krótka impresja na temat uważności, poniżej parę cytatów dla pełniejszego obrazu. Jednocześnie, zapraszam serdecznie do praktyki. Uważność to przede wszystkim praktyka.
Praktyka uważności to wiedza o tym jak dochodzić do zmysłów, chwila po chwili. W tej chwili naprawdę nie ma dokąd iść. Jesteśmy na miejscu. Czy potrafimy być tu w pełni?
Jon Kabat-Zinn
Uważność to „świadomość, obecnego doświadczenia, z akceptacją„.
Germer 2005, za: J. Greeson, J. Brantley, Mindfulness and Anxiety Disorders: Developing a Wise Relationship with the Inner Experience of Fear.
Uważność (mindfulness) to słowo, które odnosi się do podstawowej zdolności człowieka do nie-konceptualnej, nie-osądzającej i skoncentrowanej na chwili obecnej świadomości. Świadomość ta powstaje z celowego zwracania uwagi, z zauważania tego, co dzieje się wewnątrz i na zewnątrz nas samych, z postawą życzliwości i akceptacji wobec tego, co się dzieje, gdy się dzieje. Uważność jest kultywowana przez ludzi używających „wewnętrznych technologii” medytacji w różnych kontekstach duchowych od dosłownie tysięcy lat. W ostatnich 25-30 latach zachodnie nauki medyczne zwracają coraz większą uwagę na psychologiczne i fizyczne korelaty medytacji i praktyk uważności (Walsh & Shapiro, 2006)
J. Greeson, J. Brantley