Jon Kabat-Zinn, twórca programu MBSR, w książce pt.: Gdziekolwiek jesteś, bądź wspomina między innymi o tym, że wg jego wiedzy w języku palijskim, ojczystym języku Buddy, nie istnieje słowo-odpowiednik zachodniego pojęcia „medytacja”; pomimo faktu, że osiągnęła ona w starożytnych Indiach imponujący poziom. Terminem o pokrewnym tam znaczeniu jest słowo bhawana, tłumaczone jako „rozwój poprzez ćwiczenie umysłu”. Z łaciny z kolei, medytacja to zagłębianie się w myślach, rozważanie, namysł.
Praktyka uważności jest medytacją, jest treningiem umysłu, praktyką wpływającą na świadomość człowieka. O tym, co daje medytacja mówią między innymi opinie uczestników kursów MBSR; zachęcam do zapoznania się z nimi. Dla mnie, jako osoby prowadzącej zajęcia, te opinie, ale przede wszystkim doświadczenia kursantów, którymi dzielą się oni po i w trakcie programu, obok moich własnych doświadczeń, są namacalnym i najbardziej cieszącym mnie dowodem tego, że medytacja uważności działa, rozwija świadomość. Można też zapytać: a tak dokładnie, to na co pomaga?
Badania naukowe pokazują, że medytacja uważności poprawia funkcjonowanie człowieka w różnych obszarach, między innymi:
- poprawia komunikację intra- i interpersonalną;
- rozwija inteligencję emocjonalną;
- redukuje stres;
- redukuje ból i pozwala lepiej sobie z nim radzić;
- poprawia koncentrację, pamięć i decyzyjność;
- zwiększa świadomość własnych potrzeb;
- odblokowuje, rozwija i wspiera kreatywność;
- buduje spokój wewnętrzny;
- poprawia odporność organizmu.
A także wg badań:
- osłabia uzależnienie od alkoholu i narkotyków;
- ogranicza nawroty depresji;
- wpływa pozytywnie w przypadku zaburzeń odżywiania i zaburzeń lękowych.
Na przykład, w artykule z 2009 roku pod tytułem Uważność a zaburzenia lękowe: rozwijanie mądrej relacji z wewnętrznym doświadczeniem lęku (Mindfulness and Anxiety Disorders: Developing a Wise Relationship with the Inner Experience of Fear) autorzy – J. Greeson i J. Brantley – piszą: „Podsumowując, praktyka uważności wydaje się oferować zdrowy i skuteczny sposób odnoszenia się do wewnętrznego doświadczenia lęku i niepokoju, częściowo poprzez kultywowanie zdolności do celowego zwracania uwagi z otwartym, wypełnionym ciekawością i akceptującym nastawieniem do siebie i swojego zewnętrznego świata . Ta <mądra relacja> którą umożliwia praktyka uważności może pomóc złagodzić cierpienie powodowane nadmiernym lękiem, niepokojem lub paniką (…)”.
Uważność jest czymś tak bardzo podstawowym/kluczowym, że powyższa lista, uważam, nie wyczerpuje wszystkich korzyści, które praktyka może przynieść.
Kolejne z tematów podejmowanych przez naukowców to, patrząc po artykułach: Wpływ redukcji stresu opartej na uważności na stres i wypalenie zawodowe pielęgniarek: badanie jakościowe i ilościowe, część III (J. Cohen-Katz, S. D. Wiley, T. Capuano, D. M. Baker, L. Deitrick, S. Shapiro, 2005), Wpływ medytacji uważności na jakość snu: przegląd systematyczny i metaanaliza randomizowanych badań kontrolowanych: Wpływ medytacji uważności na sen. (H. L. Rusch, M. Rosario, L. Levinson, A. Olivera, W. S. Livingston, T. Wu, J. M. Gill, 2018), Neurobiologia medytacji uważności (Yi-Yuan Tang, 2017), Uważność u Sportowców (S. A. Anderson, K. Haraldsdottir, D. Watson, 2021), Praktyki uważności dla dzieci i młodzieży poddawanych terapii nowotworowej (S. Murphy, A. J. Donma, S. A. Kohut, E. Weisbaum, J. H. Chan, E. Plenert, D. Tomlinson, 2022).
W anglojęzycznej bazie danych PubMed, zawierającej artykuły z dziedziny medycyny i nauk biologicznych, pod hasłem uważność (mindfulness) na sam okres ostatnich 5 lat odnajdujemy ponad 1200 artykułów. O wynikach badań i metodach badawczych z niektórych z nich będę z pewnością wspominać na blogu i we wpisach na fejsbooku. Jeśli jesteś zainteresowana/zainteresowany badaniami na temat uważności możesz również zajrzeć do pracy D. Golemana i R. J. Davidsona Trwała przemiana. Co nauka mówi o tym, jak medytacja zmienia twoje ciało i umysł lub do książki S. Radonia Czy medytacja naprawdę działa?
Praktyka uważności często też ujmowana jest jako praktyka życzliwości, wobec siebie i obiektów świata zewnętrznego.
Innym tematem, i osobiście bardzo mi bliskim, jest wpływ praktyki uważności na bycie człowieka w świecie, w sensie jego stosunku do przyrody (której jest częścią). Tutaj odsyłam do strony z inicjatywą w tym obszarze: https://www.themindfulnessinitiative.org/reconnection
Oczywiście wiedza teoretyczna może nam pomóc pewne rzeczy zintegrować lub podprowadzić nas pod doświadczenie, ale nie zastąpi praktyki. Warto o tym pamiętać.
Powyższy wpis w żaden sposób nie wyczerpuje tematu.